| deh | deh, ço (ji bo ajotina ajel û heywanan, tenê ji bo ajotina keran "ço" tê gotin) b |
| deh deh, ço | (ji bo ajotina ajel û heywanan, tenê ji bo ajotina keran “ço” tê gotin) b |
| deha | 1. bilîmetî, deha, dahîtî m 2. bilîmet, dahî *müziğimizin dehası bilîmetê muzîka me nd/nt 1. bilîmetî, deha, dahîtî m 2. bilîmet, dahî * müziğimizin dehası bilîmetê muzîka me nd/nt |
| dehalet | penihîn, dexalet m penihîn, dexalet m |
| dehleme | dehkirin, çokirin m dehkirin, çokirin m |
| dehlemek | 1. deh kirin, ço kirin (ji bo ya keran) 2. tewisandin, qewirandin (argo) l/gh 1. deh kirin, ço kirin (ji bo ya keran) 2. tewisandin, qewirandin (argo) l/gh |
| dehlenmek | hatin dehkirin, hatin çokirin l/tb hatin dehkirin, hatin çokirin l/tb |
| dehliz | dehlîz, xeşîme, dalan. dehlîz, dalan m dehlîz, dalan m |
| dehnolunma | naşîn, definîn, defnbûn, hedimîn m naşîn, definîn, defnbûn, hedimîn m |
| dehnolunmak | 1. naşîn, definîn, defti bûn, hedimîn l/ngh 2. hatin naştin, hatin definandin, hatin defiıkirin, hatin hedimandin l/tb defo qisûr, eyb m 1. naşîn, definîn, defn bûn, hedimîn l/ngh 2. hatin naştin, hatin definandin, hatin defnkirin, hatin hedimandin l/tb |
| dehşet | erjengî, toqî. 1. saw, sehm, hêb, hêw, toqîn, qurf, eıjeng, sersûrhêner m 2. hijmet, fewqulade m 3. hijmet b 1. saw, sehm, hêb, hêw, toqîn, qurf, erjeng, sersûrhênerm 2. hijmet, fewquladem 3. hijmetb |
| dehşet saçmak | saw dan saw dan |
| dehşet verici | sawnak, hêwilnak sawnak, hêwilnak |
| dehşet verici olay | gosirmet gosirmet |
| dehşete düşmek | toqîn toqîn |
| dehşete düşürmek | sawandin, toqandin, dehişandin sawandin, toqandin, dehişandin |
| dehşete kapılmak | saw girtin, jê hêb girtin, jê saw girtin saw girtin, jê hêb girtin, jê saw girtin |
| dehşetengiz | sawnak, samnak rd sawnak, samnak rd |
| dehşetlenmek | sawîn, toqîn l/ngh sawîn, toqîn l/ngh |
| dehşetli | erjeng, toq. 1. hêwilnak, sawdar, sihêmkar, bihêb, bîsaw, toqîndar rd 2. êcêb (ji bo tiştê ku ecêb û heyret jê re çêdibe) *dehşetli bir güneş var taveke ecêb heye rd 3. ecêb (pir zêde) *onu dehşetli seviyordum min ecêb jê hez dikir h 1. hêwilnak, sawdar, sihêmkar, bihêb, bîsaw, toqîndar rd 2. êcêb (ji bo tiştê ku ecêb û heyret jê re çêdibe) * dehşetli bir güneş var taveke ecêb heye rd 3. ecêb (pir zêde) * onu dehşetli seviyordum min ecêb jê hez dikir h |
| deh | on. n 1. on (10, X) 2. rd on (dokuzdan bir artık) b dah, deh |
| deh car | (an jî neqil) on defa (veya on kere) * ev bû deh car jê re dibêjim were on defadır söylüyorum gel diye |
| deh hezar | nd 1. on bin 2. on binlik (kâğıt para) |
| deh hezarkan | mat/nd on binler basamağı |
| deh hezarkane | mat/nd onbinler basamağı |
| deh kesên aqilmend ji heqê yekî dîn dernakevin | bir deli bir kuyuya taş atar kırk akıllı çıkaramazmış |
| deh kirin | l/gh dehlemek dah etmek |
| deh libî | rd onlu (içinde on tane bulunan) |
| deh sal ji emrê (yekî) çûn | bir yaşına daha girmek * piştî ku min bihîst diz ew e, deh sal ji emrê min çû hırsızın o olduğunu öğrenince, bir yaşıma daha girdim |
| deha | m deha, dâhilik |
| dehan (i) | mat/m onlar, onlar basamağı |
| dehan (ii) | m 1. sindirim, hazım 2. biy özümleme |
| dehanbar | rd sindirilebilir |
| dehandî | rd sindirik, sindirilmiş |
| dehandin | m 1. sindirme, sindiriş, hazmetme 2. özümlemek, özümsemek l/gh 1. sindirmek, hazmetmek * xwarina ku dixwarin bi zorê didehandin yediklerini zor sindiriyordu 2. özümlemek, özümsemek |
| dehane | nd müeşşer |
| dehanî | mat/rd 1. ondalık 2. onlar 3. dîr/m öşür |
| dehannas | nd/nt sindirim bilimci |
| dehannasî | bj/m sindirim bilimi |
| dehbe | zo/rd 1. vahşî, yabanî (evcil olmayan hayvan) 2. yaratık (korkunç hayvanlar) |
| dehbelor | rd alık, ebleh |
| dehbelorî | m alıklık, eblehlik |
| dehbelorî bûn | l/ngh alıklaşmak |
| dehbelorîbûn | m alıklaşma |
| dehê îlonê | nd yılan gibi sürüngenlerin toprak altına çekilme dönemi |
| dehedeh | rd onar onar |
| dehek | rd 1. onluk 2. ondabir |
| dehêk | mat/m 1. ondalık 2. ondabir |
| dehekî | mat/rd ondalık |
| dehem | rd onuncu |
| dehemîn | onuncu. rd onuncu |
| dehen | nd ağız ve diş |
| dehene | rd onluk |
| deherandî | rd kovulmuş |
| deherandin | m 1. kovma 2. kovma, uzaklaştırma l/gh 1. kovmak, kovalamak 2. kovmak, uzaklaştırmak |
| deherîn | m kovulma, kovuluş l/ngh kovulmak |
| dehf | m itek, itekleme, itme m 1. saç teli 2. at kılı |
| dehf (ii) | m tuzak, kapan |
| dehf dan | l/gh 1. itmek, itelemek (bir şeyi güç uygulayarak ileriye götürmek) * mase dehf dan masayı itmek 2. itmek (kapı, pencece vb. gibi; güç uygulayarak açmak veya kapatmak) * hêdîka pace dehf da pencereyi yavaşça itti 3. itmek (bulunduğu yerden aşağıya düşürmek) * ew dehf da birkê onu havuza itti 4. fiz itmek (bir cisim, belli bir yakınlıktaki başka bir cismi kendisinden uzaklaştırmaya zorlamak) * du heyberên ku bi heman elektrîkê bar in, hev dehf didin aynı cins elektrikli iki cisim birbirini iter |
| dehf ên spî avêtin porê (yekî) | saçlarına aklar düşmek |
| dehf eyibandin | 1) süt dökmüş kedi gibi olmak (veya süt dökmüş kediye dönmek) 2) kendi ayıplarından konuşulduğunu sezmek, kötü durumu sezmek |
| dehf lê dan | l/bw itiştirmek (an jî xistin) iteklemek |
| dehfandin | m iteleme, itme, itiş, itekleme l/gh 1. itmek, iteklemek (bir şeyi güç uygulayarak ileriye götürmek) * mase dehfandin masayı itmek * hêdîka pace dehfand pencereyi yavaşça itti 3. itmek (bulunduğu yerden aşağıya düşürmek) * ew dehfande birkê onu havuza itti 4. fiz itmek (bir cisim, belli bir yakınlıktaki başka bir cismi kendisinden uzaklaştırmaya zorlamak) * du heyberên ku bi heman elektrîkê bar in, hev didehfînin aynı cins elektrikli iki cisim birbirini iter |
| dehfdan | m itme, iteleme |
| dehfdayîn | m itiş, iteleyiş |
| dehfdêr | rd iteleyici, itici |
| dehfdêrî | m iteleyicilik, iticilik |
| dehfî (tiştekî) dan | itmek (bulunduğu yerden aşağıya düşürmek) * wî dehfî avê dabû onu suya itmişti * dehfî birkê dan havuza itmek |
| dehfîner | rd iteleyici |
| dehflêdan | m itekleme |
| dehgoşe | mat/m ongen |
| dehî | adak, kurban. |
| dehî (i) | m 1. adak 2. ölmüş çocuklar için verilen kurban |
| dehî (ii) | m ot yığını |
| dehiban | m çöküntü |
| dehibandî | rd 1. çökkün 2. çökkün (vücut, akıl ve ruhça gücü azalmış olan) |
| dehibandin | m 1. çöktürme 2. yıkma (mavfetme, yıkımına sebep olma) 3. sarsma 4. çürütme, çürütüş l/gh 1. çöktürmek 2. yıkmak (mavfetmek, yıkımına sebep olmak) 3. sarsmak 4. çürütmek (çöktürmek insan için) |
| dehibî | rd 1. çökkün 2. çökkün (vücut, akıl ve ruhça gücü azalmış olan) |
| dehibîbûn | m çökünlük |
| dehibîn | m 1. çökme 2. çökme (vücut, akıl, ruhça gücü azalma) 3. çürüme, çürüyüş, yıpranma 4. yıkılma (düşme) 5. sarsılma (güçsüz durumda kalma) 6. sarsılma (beklenmedik bir olaydan çok etkilenme) 7. inginlik, inhitat, çökme (güçten düşme, yaşlanma) l/ngh 1. çökmek 2. çökmek (vücut, akıl, ruhça gücü azalmak) * mêrikê belengaz êpê dehibîbû adamcağız epey çökmüştü 3. çürümek, yıpranmak * di zîndanê de dehibîbû zindanda çürüyüp gitmişti 4. yıkılmak (düşmek) 5. sarsılmak (güçsüz durumda kalmak) * ji ber nexweşînê dehibî hastalıktan dolayı sarsıldı 6. sarsılmak (beklenmedik bir olaydan çok etkilenmek) |
| dehifandin | itmek, itelemek. m itme, itekleme l/gh itmek, iteklemek |
| dehik | n 1. onluk 2. ongün süreyle yapılan |
| dehikandin | m itme, itekleme l/gh itmek, iteklemek |
| dehikê haciyan | nd hacıların hacca gittikleri zulhace ayının onu |
| dehikîn | m itilme, iteklenme l/ngh itilmek, iteklenmek |
| dehim | rd 1. ebedî 2. h ebediyen |
| dehimî | m ebedîlik, ebediyet |
| dehîn | m 1. sindirilme, hazmedilme 2. özümlenme, özümsenme l/ngh 1. sindirilmek, hazmedilmek 2. özümlenmek, özümsenmek |
| dehînç | m basamak |
| dehişandî | rd 1. basılmış, sıkıştırılarak yerleştirilmiş olan 2. dehşete düşürülmüş olan |
| dehişandin | m 1. basma (sıkıştırarak yerleştirme) 2. dehşete düşürme l/gh 1. basmak (sıkıştırarak yerleştirmek) 2. dehşete düşürmek |
| dehişîn | m 1. basılma 2. dehşete düşürülme l/ngh 1. basılmak 2. dehşete düşürülmek |
| dehiye | m adak, kurban |
| dehkan (i) | mat/nd onlar basamağı |
| dehkan (ii) | nd/nt çiftçi |
| dehkane | mat/nd onlar basamağı |
| dehkanî | m çiftçilik |
| dehke | m muhakeme, yargılama |
| dehkenar | mat/m ongen |
| dehker | m konu, mevzu |
| dehkeran | m 1. mevzu, söz konusu 2. sorun, mesele (güç iş) |
| dehkî | ondalık kesir. |
| dehkirin | m dehleme |
| dehl | m 1. koru, koruluk 2. bahçe, meyve bahçesi |
| dehl bişewite deviyeke min tê de tune | dünya yansa bir yorganım yok içinde |
| dehl dehl û dêş | 1) sık koruluk, kapuz (içine girilmeyen sık orman) 2) balta değmemiş (girmemiş veya görmemiş) wekî |
| dehl û dêş e | orman gibi (saç ve kaş için) |
| dehl û dêşa dîn | deli orman (çok sık ve gür orman) |
| dehla lihevqelabtî | deli orman (çok sık ve gür orman) |
| dehlik | m 1. küçük koruluk 2. küçük meyve bahçesi |
| dehlîz | m dehliz, koridor |
| dehm (i) | m hazım, sindirim |
| dehm (ii) | m hiza |
| dehm (iii) | rd bengi, ebedî |
| dehmen | m 1. etek 2. dipnot |
| dehmend | rd onlu (on işaretli şey) |
| dehn (i) | n öğün |
| dehn (ii) | m hiza, semt |
| dehodeho | rd onar onar |
| dehqan | nd/nt çiftçi |
| dehre | m tahra |
| dehrî | bnr dêre |
| dehş | n sıpa |
| dehş anîn | l/gh yavrulamak (eşek için) yavrulamak (eşek için) |
| dehşanîn | m yavrulama (eşek için) |
| dehşê kerê | eşek sıpası |
| dehşet | m dehşet, yılgı |
| dehşik | n sıpa |
| dehşika mehînî | dişi katır sıpası |
| dehşikê destê gavanan | ipi kırık (serseri, sorumsuz) |
| dehşikê kerê | eşek sıpası |
| dehşikên mirov hebin bar li erdê namîne | insanın iş yapabilen çoluk çocuğu oldu mu başkasını pek muhtaç olmaz |
| dehul | bnr dahol |
| dehyek | m 1. ondalık 2. öşür |
| deh | 1. hejmara beriya yazdehan û piştî nehan 2. jimareya 10'an "çêlekeke bişîr, ji deh mihên bêşîr çêtir e" (hejmar) 10, hejmar 10 (X). Bi alfabeyên din: kurdî-erebî: دهﻫ. Herwiha: deHejmarên sade yên kurdî, sifir, yek, du, sê, çar, pênc, şeş, heft, heşt, neh, deh, yazde, dazde, sêzde, çarde, pazde, şazde, hevde, hejde, nozde, bîst, sî, çil, pêncî, şêst, heftê, heştê, not, sed, hezar, milyon, milyar. ji: Ji Proto-hindûewropî déḱm̥t, proto-îranî daśa, têkildarî (dese) ya avestayî, дӕс (des) ya osetî, des ya zazakî, de/ده ya soranî û hewramî, دَه deh ya farisî, दश (deşe) ya sanskrîtî, decem (dekem) ya latînî, deset ya gelek zimanên slavî, dix (dis) ya frensî, ten ya inglîzî, zehn ya elmanî û tio ya swêdî ye. Bi ihtimalek li serdema kurdiya navîn des ya kurdî di kurmancî, soranî û hewramî de cih daye deh ya farisiya navîn û paşî dengê h jî ji deha hewramî û soranî ketiye lê di kurmancî de bi gelemperî maye. Zazakiyê des ya resen parastiye. Proto-hindûewropî: dekm (deh) , Proto-aryayî: dese (deh) , avestayî: dese (deh) Farisiya Kevin: dethe (deh) Pehlewî: deh (deh) , parsî: dhs (deh) Farisî: deh (deh) Belûçî: deh (deh) Semnanî: des (deh) ...Kurmancî: deh (deh) Kurdî (Soranî): de (deh) Zazakî: des Sanskrîtî: dese (deh) Ermenî: tesn (deh) Yewnanî: deka (deh) Latînî: decem (deh) Almanî: zehn (deh) Înglîzî: ten (deh) ... Çavkanî: Horn p.131, Watkins p.15, Chyet 128, Etymonline. Bikaranîn: Lêker: deh kirin. Navdêr: dehkirin. jê: -de, -deh, deha, dehê, dehem, dehemî, dehemîn, dehemînî, dehik, dehsal, dehsalî. Bi zaravayên kurdî: kurmancî: deh, dehe, soranî: de, Kurdiya başûr: de, Lekî: de, hewramî: de, zazakî: des |
| deh kesên aqilmend ji heqê yekî dîn dernakeve | gotina pêşiyan mirovên dêhn li gor rê û rêbazên ciwakî tevnagerin, çi tê ber devê wan an çi di dilê wan debe dibêjin û pêktînin.ji ber wê yekê ew û mirovên di nava civakê de biaqil tê dîtin li hevdû nakin. |
| deh kirin | (lêker)(Binihêre:) deh |
| deh kitî salan | 1. deh salan li ser hev 2. tam deh salan |
| deh li ser yeke danîn | (biwêj) derew kirin. ji bo kesên lafek û têfïrander tê gotin. ew ku dehan bibêje, tu yekê fêm bike, çimkî ew dehan li ser yekê datîne |
| deh mal in, dozdeh rîspiyên wan hene | (biwêj) ji her seriyekî de dengek derketin. deh mal in, dozdeh rîspiyên wan hene. mirov nikare ji wan re solan biqetîne. |
| deh pin li gorê xistin | (biwêj) ji yê din xerabtir bûn. erê, ernjiyë din bigazin bûn, lê tu yeqîn bike, vîyê piçûk deh pin li gontyê ntezin xistine. |
| deh serî jêkirin, dîsa her kes beziya serê xwe hilda | (biwêj) hema bigire her kes ji aqilê xwe razî ye. ew jî dayîneke xwedê ye herhal, deh serî jêkirin, dîsa her kes beziya serê xwe hilda |
| deh siwar çûn pêşiya rûtekî, rût bi silametî ji nav derket | (biwêj) yê ku tu tiştekî wî tune be, tu yê çi jê bistînî? deh siwar çûn pêçiya rûtekî, rût bi silametî ji nav derket. çi yê min heye ku j1. min çi bistînin? |
| deh tiliyên xwe li ber şewitandin | (biwêj) jê re fedakariyeke mezin kirin. na loi tu deh tiliyên xwe li ber bisewitînî dîsa jî ew bi tiştekî nahesibîne. |
| deh û yek | (hejmar) yazde, yazdeh, 11. Herwiha: dehûyek, deh-û-yek |
| deh-û-yek | (hejmar) yazde, yazdeh, 11. Herwiha: deh û yek, dehûyek |
| deha | 1. hê, zêdetir (hoker) , (tirkmancî) hê, hêj, hêşta, zêdetir, pirrtir, pêtir, -tir: Ev deha baş e. (Ev hê baştir e.). Herwiha: daha. ji: jitirki daha 2. forma pirrjimar yan rêzî ji peyva deh. Binêre;, deh |
| dehak | serenav, nêr, li gor mîtolojiya kurdî û îranî desthilatdarek xwînmêj bû û zarrok ser jê dikirin lê ji alî Kawayê Asinger ve hat kuştin û ji ber hindê newroz tê pîrozkirin, (mecazî) stemkar, zalim. Herwiha: Dihak, Duhak, Zehak, Zihak, Zuhak, Ejdeha |
| dehan | bi dehan, dehcarkî, :li pevçûnekê de bi dehan kes hatin kujtin |
| dehandin | (lêker)(xwarin) li xwe helandin. Tewîn: -dehîn-. Bi alfabeyên din: Kurdî-Erebî: دههاندن |
| dehandin/didehîne/bidehîne | (xwarin) li xwe helandin |
| dehane | (rengdêr) dehanî. ji: deh +-ane |
| dehanî | (navdêr, mê) dehane. ji: dehan +-î |
| dehannas | (navdêr, mê) gastroenterolog. ji: dehan +-nas |
| dehannasî | (navdêr, mê) gastroenteroloji. ji: dehan +-nasî |
| dehbe | jakaw, hov, kovî (rengdêr) (navdêr) hov, wehşî, dirrinde, barbar, yamyam, merxûr, serxûr, mirovxwer, kanîbal, ademxwer, kûvî. Herwiha: dahbe. ji wêjeyê: Heger hûn dev ji alema mirovahiyê berdin, -qet wan têkilî vî tiştî nekin- bi tenê li cîhana kûçikan, li ya gêrikan, li ya gumgumok û marmarok û li ya wawîkan binêrin; hûn li avî û bejayiya vê dinyayê, li qewim û ahlên herî rezîl û riswa, li milet û kebîleyên herî bi paş de mayî jî binêrin, ne mimkun e ko hûn li ucûbeyeke –wek dewleta tirkan- weha rast werin. Ne mimkun e ko hûn li naxireke din, li keriyekî din, li refekî din û li dehbe û yamyamên weha ecêb, rast werin.(Enwer Karahan: Çavsoriya dewleta ceberût û helwêsta Abdûlah Demîrbaşî, Nefel.com, 6/2007). jê: dehbeyane, dehbetî, dehbeyî |
| dehbetî | (navdêr, mê) rewşa dehbebûnê, dirrindetî, nemirovî, barbarî, zilm, zordarî, xwînmêjî. ji: dehbe + -tî |
| dehbeyane | (rengdêr) bi awayekî dehbe. ji: dehbe + -ane |
| dehcarkî | (rengdêr) rûdanên bi dehan car dubare dibin |
| dehe | (navdêr, mê) dehik, her deh tiştên pêkve anku bi hev re, taxima ku ji deh tiştan pêk tê, dehsal, her heyama ku ji 10 salan pêk tê: Niha Em xortên deheya 1990ê ne. (ji sala 1990 ta 1999). Têkildar: sede, hezare. ji: deh + -e. Bikaranîn: Lêker: dehe bûn, dehe kirin. Navdêr: dehebûn, dehekirin Rengdêr: dehebûyî, dehekirî. jê: deheyî |
| dehe bûn | (lêker)(Binihêre:) dehe |
| dehê kanûnê, rojê berê xwe da havînê | (biwêj) ji meha kanûnê bi çûn de bandora zivistanê diçikê. erê pêijiyan gotine: “dehê kanûnê, rojê berê xwe da havînê. lê bi rastî gelek caran ew dem hê xerabtir dibe. |
| dehe kirin | (lêker)(Binihêre:) dehe |
| dehebûn | (navdêr, mê) (Binihêre:) dehe |
| dehebûyî | (rengdêr) (Binihêre:) dehe |
| dehekirî | (rengdêr) ya/yê ku hatiye dehe kirin |
| dehekirin | (navdêr, mê) (Binihêre:) dehe |
| dehem | (rengdêr) ya/yê dehê/dehan, ya/yê ku 9 li pêş hene yan hebûne. Herwiha: dehemîn, deyem, deyemîn rengdêr. ji: deh + -em. jê: dehemî. Bi soranî: deyem, deyemîn |
| dehemî | (navdêr, mê) rewşa dehembûnê. ji: dehem + -î |
| deheyî | (navdêr, mê) rewşa dehebûnê. ji: dehe + -yî |
| dehf dan | dehfandin dehfandin, livandin, leqandin |
| dehfandî | (rengdêr) derblêdayî, çerpandî. ji: dehfand + -î |
| dehfandin | (lêker) wêde kirin, leqandin, livandin. Tewîn: -dehfîn-. Bi alfabeyên din: Kurdî-Erebî: دههفاندن |
| dehfandin/didehfîne/bidehfîne | 1. wêde kirin 2. leqandin, livandin |
| dehfî | (navdêr, mê) tehmî, palandin, tiştekî dan. ji: dehf +-î |
| dehfik | (navdêr, mê) lebik. ji: dehf +-ik |
| dehfîn | (lêker)(-ged, velîstandin, niqurçandin. ji: dehf +-în |
| dehî | 1. qurban, boraq (lêker) gazî kirin, dehî kirin, boraq kirin, nezir kirin, bi xwe re kirin gazî, pê re gotin xwe fedayî (tiştekî) kirin (mec) |
| dehî kirin | (lêker)(Binihêre:) dehî |
| dehibîn | hefinîn, hilhilîn, nexweşîn, êşîn, hezîn, tewirîn |
| dehîdî | (hoker) êdî |
| dehik | (navdêr) deh (10) tiştên pêkve ango pevre ango li gel hevBinere. Herwiha: kitik, cotik , sêtik , çarik , pêncik , şeşik , heftik , heştik , nehik , dehik. Bide ber: dehek, dehêk, deh-yek, dehgoşe, dehkuj. ji: deh + -ik. jê: dehikane, dehikî |
| dehikane | (rengdêr) bi awayekî dehik. ji: dehik + -ane |
| dehikî | (navdêr, mê) rewşa dehikbûnê. ji: dehik + -î |
| dehimandî | (rengdêr) ya/yê ku hatiye dehimandin |
| dehimandin | (lêker)(navdêr, mê) li derekê dan: Wî tirimpêla xwe li dîwarî dehimand.. Herwiha: deimandin, deimandin. Tewîn: Lêker: -dehimîn-. Têkildar: dehimîn. ji: dehm + -andin. jê: dehimandî, dehimîner |
| dehîn | (lêker)herîsin^ mehîn, mehikîn, gewirîn, givirîn, xunifîn, ferikîn, hezm bûn, bişivîn, gewirin, pelixîn, heçikîn, eciqîn, hatin perçiqandin, hatin heçikandin. Tewîn: -deh-. ji: deh +-în |
| dehînekirî | (rengdêr) ya/yê ku hatiye dehî kirin |
| dehînekirin | (navdêr, mê) dehyekîkirin. ji: dehî +nekirin |
| dehker | (navdêr, nêr) (navdêr, mê) ya/ê deh dike, dabaş, bare, mewzû, danînk. ji: deh + -ker |
| dehkerîtî | (navdêr, mê) gewherîtî. ji: dehker +-îtî |
| dehkerkî | (navdêr, mê) bi rastî, bi gewherî. ji: dehker +-kî |
| dehkirin | (navdêr, mê) (Binihêre:) deh |
| dehl | 1. devistan 2. baxçeyê fêkiyan *"filan kes hirçê dehlê ye" (navdêr, nêr) rêl, bîşe, xerz, dehlûdirr, daristanok, daristanên yan tirraşistanên biçûk. Herwiha: dal, dahil, dahl, dehil. Bi alfabeyên din: Kurdî-Erebî: دهحل. Bide ber: dêhl, tehl. ji: ji? |
| dehl baranê tîne yan baran tehl tîne! | (biwêj) hêk ji mirîşkê yan mirîşk ji hêkê çêdibe. kîjan berî kîjanê ye gelo? ev meseleyeke bigirêk e, ez çi zanim delil baranê tîne yan baran tehl tîne. |
| dehl û dêş | daristana ku bivir neketiyê |
| dehlî | (navdêr, mê) teraşdar, têr çiqil, teraşî, darî. ji: dehl +-î |
| dehlistan | (navdêr, mê) cengel, daristan, dehl, rêl, devî, dehlûdirr |
| dehliz | (navdêr, mê) dalan, korîdor, nêvko, navbirr, bersifk, salona dirêj û teng ya ku ode li ber hene |
| dehlîz | dalan, kulek dalan, kulek |
| dehlûdirr | (navdêr, mê) rêl, bîşe, xerz, dehl, daristanok, daristanên yan tirraşistanên biçûk. Herwiha: dehl û dirr, dehl û dir, dehlûdir. ji: dehl + -û- + dirr |
| dehmenpak | mirovê hêja û ji xwe şerimkirî |
| dehmenpîs | kesê ezmanreş bêrêz û rûmet |
| deholvan | yê li daholê dixe, bi tirkî davulcu |
| dehqat | dehta |
| dehş/dehşik cehş/cehşik | *"dehşikeke mirovî jî hebe, koça mirovî li aranê namîne" |
| dehsal | (navdêr, mê) her heyama ku ji 10 salan pêk tê: Niha em xortên dehsala 1990ê ne. (ji sala 1990 ta 1999). Hevwate: dehe. Têkildar: sedsal hezarsal. ji: deh + sal. jê: dehsalî |
| dehsalî | (navdêr, mê) rewşa dehsalbûnê. ji: dehsal + -î |
| dehşet | (navdêr, mê) erjeng, tirsa pirr, saw, kabûs, xof, sam, sehm, hijmet, hêb, hêw, fewqulade, qurf. Herwiha: dahşet. jê: bidehşet, dehşetdar, dehşetî |
| dehşetdar | (rengdêr) bierjeng, bisaw, bikabûs, bixof, bisam, bisehm, bihijmet, bihêb, bihêw, bifewqulade, biqurf. ji: dehşet + -dar. jê: dehşetdarî dehşetdarîtî dehşetdartî |
| dehşetdarî | (navdêr, mê) rewşa dehşetdarbûnê. ji: dehşetdar + -î |
| dehşetî | (navdêr, mê) rewşa dehşetbûnê, tirsnakî. ji: dehşet + -î |
| dehta | dehqat dehqat |
| dehtayî | hejmartina dehedehî (wekî 10 20 30 40...) (navdêr)hejmartina dehedehî |
| dehûpênc | (hejmar) pazde |
| dehûyek | (hejmar) yazde, yazdeh, 11. Herwiha: deh û yek, deh-û-yek |
| dehwî kirin | (navdêr, mê) pev çûn, şer kirin. ji: deh +-wî + kirin |
| deh | num. des b. deh |
| deh car | des reyî, des doli m., des sopî |
| deh deh | rd. des des, des bi des |
| deh kirin | lg. dehnayene, deh kerdene |
| deha | m. deha, dahîyîye n. |
| dehan | rd. desan |
| dehandin | lg. hemelnayene, feriknayene, hezm kerdene, hezmnayene m. hemelnayis, feriknayis, hezmkerdis, hezmnayis n. |
| dehanî | m. mat. desî, desan zh. rd. desikin rd. mat. desik, asarî, deskî |
| dehannas | m/n. gastroenterelog, hekîmê sîstemê hemelî, hemelsinas, hemelnasrr. m. gastroenterelogî, hemelsinasîye, gastroenterelojî n. |
| dehbe | rd. afernaye, mexlûq, xuliq, xaliq, benî, afarnaye rd. yabanî, hov, koyî, kovî, çolî, yabonî, yabunî, yawonî |
| dehek | m. desîke, deseke m. |
| dehekî | rd. mat. desik, asarî, deskî |
| dehem | rd. desin |
| dehendî | m. penezik, pozmik, pozmikê pirnike n. |
| dehernîn | rd. desin |
| dehf | m. tane, nûske, kunês, tehn, tone, tanî, tonî, tehen m. |
| dehf dan | lg. . tan dayene, kunês kerdene, nûsk dayene, nûsk kerdene, kus kerdene, ton dayene, tane cidayene |
| dehf lêdan | lg. tane pirodayene, tan dayene, tane cisanayene |
| dehf lêxistin | lg. . tane pirodayene, tan dayene, tane dsanayene *hatin dehfdan ltb. tan dîyene, kunês kerîyene, nûsk kerîyene, kus kerîyene, ameyene tandayene, ameyene kuneskerdene, ameyene nûskdayene |
| dehfandin | lg. . tan dayene, kunês kerdene, nûsk dayene, nûsk kerdene, kus kerdene, ton dayene, tane cidayene |
| dehfdêr | rd. tandayox |
| dehfdêrî | m. tandayoxîye, tandayoxênî m. |
| dehgose | m. mat. desgose, deskobe n. |
| dehhezar | rd. deshezarî |
| dehî | m. gorî, nezir n. |
| dehifandin | lg. . tan dayene, kunês kerdene, nûsk dayene, nûsk kerdene, kus kerdene, ton dayene, tane cidayene |
| dehîn | m. hemelîyayis, ferikîyayis, hezmbîyayis, hezmîyayis n. lng. . hemelîyene, ferikîyene, hezm bîyene, hezmîyene |
| dehkenar | m. mat. desgose, deskobe n. |
| dehker | m. bare, bahs, mewzû, derbare n. |
| dehkirin | m. dehnayis, dehkerdis n. |
| dehl | m. çilkok, dalike, lem n. m. ge m., dale, qorî, dole m. |
| dehlibî | rd. deslet |
| dehlik | m. dalike m. |
| dehlîz | m. berteng, dehlîz n. |
| dehm | m. hemel, hezm n. m. virode n., hîza m., teng n., vironde n. |
| dehmen | m. cêrenot, notê binî, notê cêrî n. |
| dehn | n. dan, cem n. |
| dehneqil | rd. des reyî, des doli m., des sopî |
| dehodeho | rd. des-des, des bi des |
| dehol | m. saz, dawil, def, dahul, dohîl, dawul n. |
| deholjen | m/n. sazbend, defcî, dawilcî, dumîlbaz, dawulwan, dawulbend n. |
| deholjenî | m. sazbendîye, dawilcîyênî, dumilbazîye, dawulwanênî, dawulbendîye, sazbendênî m. |
| dehollêdan | lg. saz cinitene, dawil rînitene, def kuayene |
| dehqat | rd. des qat, des la |
| dehs anîn | lng. . zayene, cans ardene, kurik ardene |
| dehsanîn | m. zayis, cansardis, kurikardis (here) n. |
| dehsik | n. zoo. cans, cehs, kurî, sîpe, kure, cansik, cehsik, kurik, sîpik, kire n. |
| dehyek | m. usur, desrayew, desyew n. |
| dehem, dehemîn | dehem, dehemîn, 10., (ya / yê / yên) dehê / dehan |
| dehol | dehol, dahol |
| deholjen, deholkut | deholqut, kesa/ê li daholê dide |