| bihar | m 1. bahar, ilkbahar (kuzey yarım küre için; 21 Martta gece gündüz eşitliğiyle başlayarak 22 Haziranda gün dönümü ile biten kış ve yaz arasındaki mevsim) 2. bahar, ilkbahar (bu mevsimde ağaçlarda açılan çiçek ve yapraklar) 3. mec bahar (gençlik çağı) |
| bihar an bi dilê xwe meyne | (ortalığı) toz pembe görme |
| bihar bi dilê xwe anîn (ortalığı) | toz pembe görmek |
| bihar bi kulîlkê çênab | e bir gülle bahar gelmez |
| bihar hat zivistan hilhat | bahar kışı ortadan kaldırdı |
| bihara dilan | ümit dünyası |
| bihara navîn | nd nisan ayı |
| bihara paşîn | nd mayıs ayı |
| bihara pêşî | nd mart ayı |
| biharat | baharat m baharat |
| biharat kirin | l/gh baharatlamak, baharat katmak |
| biharatdank | m baharatlık |
| biharatfiroş | nd/nt baharatçı |
| biharatfiroşî | m baharatçılık |
| biharatkirî | rd baharatlı, baharat katılmış olan |
| biharatkirin | m baharatlama, baharat katma |
| bihare (i) | m baharlık |
| bihare (ii) | nd yazlık (bir buğday türü) |
| biharê pez, havînê werz, payizê rez û zivistanê ez | baharda mal davar, yazın bağ bahçe, sonbaharda bağve kışında ben kendim |
| biharê têr neke, payîzê xwe bi derengî nexe | ‘her şeyi zamanında ve ona uygun yap’ anlamında bir deyim |
| biharewar | n barda konaklanan yurt |
| biharî | rd baharlık, bahara özgü olan |
| bihariye | wj/m bahariye |
| biharkî | rd bahara özgü, baharla ilgili |
| biharok | bot/m bir ot adı |
| bihartî | rd 1. geçmiş olan 2. geçirmiş olan 3. aşmış olan |
| bihartin | m 1. geçirme (geçme işini yaptırma, geçmesini sağlama) 2. geçirme (bir süre yaşama, oturma, kalma) 3. geçirme (herhangi bir durumu yaşamış olma) 4. geçme (üstünlük sağlama) 6. geçinme (anlaşma, uzlaşma) 7. geçirme, sürme (herhangi bir durum içinde olma) 8. savma, atlatma (sıkıcı bir durumu geçirme) 9. sineye çekme 10. aşma l/gh 1. geçirmek (geçme işini yaptırmak, geçmesini sağlamak) 2. geçirmek (bir süre yaşamak, oturmak, kalmak) * tu şevê li der bibihêrî dê baş be geceyi dışarda geçirsen iyi olur eger 3. geçirmek (herhangi bir durumu yaşamış olmak) * rojên xweş bihartin iyi günler geçirmek * nexweşîn bihartin hastalık geçirmek 4. geçmek (üstünlük sağlamak) 6. geçinmek (anlaşmak, uzlaşmak) * jin û mêr xweş bi hev re dibihêrin karı koca iyi geçiniyorlar 7. geçirmek, sürmek (herhangi bir durum içinde olmak) * di nava çar dîwaran de jiyana karmendî dibihart dört duvar arasında memur hayatı sürüyordu 8. savmak, atlatmak (sıkıcı bir durumu geçirmek) * min nexweşîn bihart hastalığı savdım 9. sineye çekmek 10. aşmak * ji bavê xwe bihartiye babasını aşmış |
| biharwar | n bahar yaylası |
| bihar | demsala vehelîna berfê û destpêka hêşînahiyê *"heta peyv neyê karê, yek naçe biharê" (navdêr, mê) demsala piştî zivistanê û berî havîn,demsala ku seqa germ dibe, demsala ji adarê û avrêlê û gulanê pêkhatî. Bi alfabeyên din: kurdî-erebî: بهار. Herwiha: bahar, behar, buhar. Bide ber: daçek. Bi zaravayên kurdî: hewramî: wehar, kurmancî: bihar, bahar, behar, buhar, soranî: behar, bihar, buhar, zazakî: wesar, usar. ji: Ji Proto-hindûewropî vesar < vesr̥, hevreha behar ya soranî, wesar ya zazakî, vehere ya avestayî, vehar ya pehlewî, behar ya farisî, वसन्त (vesenta: bihar) û वसर् (veser: spêde, sibe) yên sanskrîtî, գարուն (garun) ya ermenî, έαρ (êar: bihar) ya yûnanî, весна (vêsna: bihar) ya rusî, vēr ya latînî, vår ya danmarkî, norwecî û swêdî... Peyvên tirkî ilkbahar (bihar) û sonbahar (payiz) ji zimanekî îranî hatine deynkirin û ilk (pêşîn) û son (dawîn) yên tirkî lê hatine zêdekirin.Proto-hindûewropî vesar < vesr̥, Proto-aryayî: Avestayî: vehere Middle Persian: vehar Farisî: behar Mazanderani: vesar (ava hênik) Talişî: avasor (bihar) Tatî: vesar (bihar) ... Kurmancî: bihar Kurdî (Soranî): behar, hewramî: wehar, feylî\kelhurî: wehar Zazakî: wesar Çavkanî: Ludwig p.177, Mehdi Mir-Sadeqi 326 |
| bihar çû, ji kerê nêr û pîreka xerab re | (biwêj) ji ber ku ker û pîreka teral û pêknehatî tedbîra debara xwe nakin, bihar ji bo wan ne girîng e. her kes li gorî rewşa xwe. bihar çû, ji kerê nêr ci pîreka xerab re. |
| bihar e, dew li dar e | (biwêj) biharê şîr û mast tim heye. belê bihar e, (lew li dar e, lê kar û emel jî wekî wê zêde ye. |
| bihar e, keç har e | (biwêj) biharê xwîna ciwanan hê bi coş dikele û evîn dike pirkepirk. bihar e, keç har e. ciwan diçin çol û çiyan, evîn wekî çeman diherike. |
| bihar e, ker har e | (biwêj) biharê çêre hêşîn dibe û ker baş zikê xwe têr dike, gelekî kêfxweş dibe. êdî çêre der-ket, her der şîn bû, bihar e, ker har e. |
| bihar e, rewş ne diyar e | (biwêj) avûhewaya (îklîma) biharê serê carekê bi awayekî dibe, ji ber wê jî bêîstikrar e, heta rewşa biharê xuya nebe, ya debarê (êm, ka û gîha) jî xuya nabe. bihar e, rewş ne diyar e, xwedê dizane ew debar têrê bike yati na. |
| bihara xwe sil nekin, payizan xwe gêro nekin | gotina pêşiyan bihar her tim şilî ye. mirov xwe şil bike mirov dê nexweş bibe. payîzan jî toz û dixan e, divê mirov xwe li erdêgêro neke. wekî mirov li gorî demê tevbigere û ew dem çi rêbazê dixwaze mirov wê yekê pêk bîne. |
| biharanavîn | (rengdêr) meha nîsanî |
| biharapaşîn | (rengdêr) meha gulanê |
| biharapêşîn | (rengdêr) meha adarê |
| biharat | ardê giyayê tamxweş û bêhinxweş ê ku dikin nav xwarinan (navdêr, mê) arom, riwekên xwerbar yên ku têkilî nav xwarinan tên kirin daku bênek yan çêjek xweş bide xwarinê. Herwiha: baharat beharat buharat. ji: ji erebî بهار (behar: gulek e, Buphthalmum) belkî jiari bi maneya bihar ya kurdî.. jê: biharatî |
| biharatî | (navdêr, mê) rewşa biharatbûnê. ji: biharat + -î |
| biharatkirî | (rengdêr) alatkirî. ji: biharat +kirî |
| biharatkirin | (navdêr, mê) alatkirin. ji: biharat +kirin |
| bihare | cureyekî genimê ku biharê tovê wî tê reşandin cureyekî genimê ku biharê tovê wî tê reşandin |
| biharê girt û lê kir, payîzê jê kir | (biwêj) ji bo fêkî û çandiniyê tê gotin. dema her tiştekî heye. çi gotine, biharê girt lê kir, payîzê jê kir. |
| biharê pez, payîzê rez, zivistanê ez | (biwêj) yên ku biharê pez xwedî bikin û payîzê jî bi bax û rezan re mijûl bibin, dê zivistanê ji xwe re kêf bikin. rehmetiyê bavê min digot: “biharêpez, payîzê rez, zivistanê ez. |
| biharî | (rengdêr) nû, beharî). ji: bi- +harî |
| biharîkirinî | (navdêr, mê) harîkirinkî. ji: bi- +harîkirin +-î |
| bihartin | (lêker) biwartin. Bi alfabeyên din: Kurdî-Erebî: بهارتن |
| bihar | (f.) spring f. spring, springtime. |
| bihara navîn | (f.) April |
| bihara paşîn | (f.) May |
| bihara pêşin | (f.) March |
| biharî | pertaining to spring |
| bihar | Frühling |
| bihar | m. wisar, wesar, wusar, wasar, usar n. |
| bihara navîn | m. nîsane, wisara wertêne, nîsune m. |
| bihara pasîn | m. gulane, wisara peyene m. |
| biharapêsîn | m. mar n., adare m., wisara verêne m., edale m. |
| biharat | m. biharat, baharat n. |
| biharatdank | m. biharatdang n. |
| biharatfiros | rd. biharatrotox |
| biharatfirosî | m. biharatrotoxîye, biharatrotoxênî m. |
| biharborîn | m. wisarravêrnayis n. |
| bihare | n. wisare, sîgon, quare n. |
| biharî | rd. wisarên, wisarî |
| bihartin | lg. ravîyarnayene, viyarnayene, derbaz kerdene, ravêrnayene, viyernayene m. ravîyarnayis, viyarnayis, derbazkerdis, ravêrnayis n. |
| bihar | printempo |